Günübirlik gezi önerisi: Cumalıkızık

Bursa’nın Yıldırım ilçesine bağlı olan bu tarihi köyü gezmek için sadece 3-4 saatlik bir zaman ayırmanız yeterli. Köy içinde yürürken tarihin günümüze kadar ne kadar iyi dayandığına kendi gözlerinizle tanıklık edebilirsiniz. Led dükkan ışıkları, kornalar ve makine sesleri gibi şehrin gürültü kirliliğinden tamamen ayrılmış durumda ziyaretçilerini karşılayan Cumalıkızık, aynı zamanda erken Osmanlı dönemine ait sivil mimari örneklerinin de bir numaralı adresi. Sık sık tarihsel filmlere ve belgesellere de set olunca zamanla artan bir ziyaretçi ivmesine sahip olmuş. İsminin kökü de aslında bir alanda parçalar halinde, küçük küçük bulunan köylere verilen isim olan kızık kelimesi. Fakat diğer kızık köylerinden bir farkı, eski zamana ait bir merkezi caminin burada yer alması. Hal böyle olunca da rutin olarak civar köylerden insanlar buraya cuma namazı kılmaya geliyorlarmış. Böylelikle adı “Cumalı” kelimesiyle birleşmiş.

Ünlü Cumalıkızık evleri genelde üç katlı olarak inşa edilmiş ve moloz taş, ağaç ve kerpiç kullanılmış. Genellikle köyün gökkuşağını andıran evleri sarı, beyaz, mavi ve mor renklerde bulunuyorlar. Giriş kapılarındaki tokmaklar ve kulplar o zamanda bölgede bulunan demirci dükkanında dövme demir tekniğiyle yapılmış. Aynı şekilde üst katlardaki kafesli veya cumbalı pencereler de köylüler tarafından yapılmış. Bu tarihi evler restore edilmiş olsalar da özleri bozulmadan korunmuşlar. Aralarında yer alan kaldırımsız, taş döşeli dar sokaklar da adeta evleri tarihle süslüyor.

Köyde sözünü ettiğimiz cami yanında hamam ve Zekiye Hatun Çeşmesi Osmanlı Dönemi’nden kalma değerli eserler. Aynı zamanda köyde Bizans döneminden kalma bir kilise harabesi de bulunuyor. Narenciye, ceviz ve kestane gibi organik ürünleri de köy içinden temin edebilirsiniz. 

Cumalıkızık, Osmanlı’nın kuruluşunda ve erken döneminde önemli bir yere sahip. Tüm bu önemler günümüze kadar mükemmele yakın bir şekilde ulaşınca da UNESCO’nun dikkatini çekmiş olmalı ki 2014 senesinde Unesco Dünya Miras Listesi’ndeki yerini kapmış. Bunun öncesinde, 1980 yılında ise çoktan Anıtlar Yüksek Kurulu’nun kararıyla koruma altına alınmıştı. Özellikle bölgedeki Osmanlı mimarisine ait örnekler, neredeyse sadece burada hayatta kalabilmişler. 

Belirttiğimiz gibi köy aslında küçük fakat bu, gezilecek yerlerin önemi açısından da küçük olduğu anlamına gelmiyor. Aslında tüm köyü bir açık hava müzesi gibi kabul edersek, pek de hataya düşmüş olmayız. Zira her kaldırımın, her çıkmaz sokağın bir efsanesi var.

Özellikle Kurtuluş Savaşı’na ait derin izlere köyde rastlayabilirsiniz. Askerlerin bu köyden cephelere gönderildikleri gibi savaş zamanında burada tedavi olan ve konaklayan askerler de olmuş. Sırf bunları bilmek bile yürüdüğünüz sokakları daha iyi hissetmenize, Cumalıkızık Köyünü kendine ait bir atmosferle tanımanıza olanak sağlıyor.

Özellikle Bursa’dan da gelen hafta sonu tatilcileri tarafından yoğun olarak talep gören kahvaltı, köyün neredeyse her kesiminde servis ediliyor. Bazı tarihi evler, sahipleri tarafından işletmeye çevrilmiş ve kahvaltı servis eden, küçük kafeler gibi hizmet veriyorlar. Kalitesi yediğiniz yere göre değişebilir fakat yöreye özgü organik ürünleri kullanan işletmeler mevcut. Köy rüzgarları eşliğinde güzel bir kahvaltıyla güne başlamak isterseniz, Cumalıkızık kahvaltılarını deneyebilirsiniz.

Küpeli Ev, aslında o döneme ait köydeki bir evde yaşamaya dair en sağlıklı bilgilere sahip olabileceğiniz yer. Yaklaşık 350 yaşında olan ev dikkatle, özü bozulmadan restore edilmiş ve 2010 yılında ziyaretçilere açılmış. Asıl özelliği ise ev içinde karşılaşacağınız her türlü objenin Bursa imalatı olması ve o dönemlerde kullanılmış olması. Başka bir yerde üretilmiş ürünler hiçbir yerde bulunmuyor. Bundan dolayı ev içinde gördüğünüz her şey dönemine ait eşyalar.

Cumalıkızık tarihi hakkında derin bilgileri merak ediyorsanız müzeye mutlaka uğrayın deriz. İçeride köye ait önemli bilgileri okuyabilir, köylülerin evlerinde ve sokaklarda kullandıkları Kurtuluş Savaşı dönemine kadar uzanan araç gereçleri görebilirsiniz. Evlerde kalan tanınmış aileler, savaştaki önemleri gibi pek çok şeyi öğrenebilirsiniz. Aynı zamanda sergilenen, çok iyi muhafaza edilmiş parçalar sayesinde tarihte bir yolculuğa da çıkabilirsiniz

Aslında burası ne bir müze ne de eski bir Osmanlı dönemi mimarisi. Sadece çıkmaz bir sokak. Fakat enteresan bir hikayeye sahip olduğundan listemize ekledik. Oldukça dar bir şekle sahip olduğundan ilk bakışta pek de fark edilemeyen aralık, fazlasıyla köylünün ve askerin hayatını kurtarmış. Anlatılan hikayelere göre işgal zamanında köyde bulunan düşmanlardan kaçan insanlar, bu çıkmaz sokağa girip aralıktan geçip kurtulurlarmış. Burada bir aralığın olduğu bilinmeden önceyse halk arasında bu kaçakları cinlerin aldığı efsanesi yayılmış. Aynı zamanda kaçaklar arasında bile bu aralığı bilmeyenlerin, duvarlara tırmanarak kaçtıkları da söylentiler arasında.

Cumalıkızık sokaklarında yürürken bu pazar alanını ıskalamanız neredeyse imkansız. Bir sürü tezgah ve tüccarın bir şerit gibi durduğu sokağa pazar meydanı deniyor. Bu bölgeden köy insanlarının üretimi olan, tamamen el yapımı reçel, biber turşusu gibi ürünleri satın alabilirsiniz. Ayrıca taze toplanmış meyve ve sebzeler gibi şifalı bitkiler, çaylar ve Türk kahveleri de pazarda bulunuyor. Özellikle Ahududu hasadıyla ünlü köyün bu lezzetini denemenizi tavsiye ederiz.

Normalde sakin bir yapıya sahip köyün bitmeyen bir festival alanına dönüşmesine, Ahududu Şenlikleri zamanında şahit olabilirsiniz. “Uluslararası Cumalıkızık Şenliği” olarak bilinen dönem, her senenin haziranına denk geliyor ve yöresel müzikler eşliğinde dans grupları ve ünlü şarkıcılar performans sergiliyor. Yerlilerse pazar alanında olduğu gibi hasatlarını ve el yapımı ürünlerini tezgaha diziyorlar. Köyün simgesi haline gelen ahududunun, yöre için nasıl bir anlam ifade ettiğini bu şenlikler eşliğinde daha iyi görebiliyoruz

Tarihi Cumalıkızık Camii’nin hemen yanında bulunan ünlü hamam, ne zaman inşa edildiğine dair kesin bir bilgi olmasa da 400 yıl kadar öncesine dayandığı söyleniyor. Moloz taş tekniğiyle inşa edilen hamam, 1983 yılında restore edilmesine rağmen bazı yerlerin çökme tehlikesine karşın bu işlem yarıda bırakılmış. Hamamın su deposu ve avluları tamamen dönemine ait, restore edilmemiş yerler. Diğer Osmanlı hamamlarıyla arasında pek de bir farkı bulunmuyor ama camiyle yan yana bulundukları için ikisini de tek gidişte görebilirsiniz. 

Kaynak:https://neredekal.com/

KAYNAK: Posta