Yap-İşlet-Devret olmasaydı bir ömür göremezdik

Çanakkale Köprüsü, muhalefetin eleştirdiği Yap-İşlet-Devret modelinin kazanımlarını hatırlattı. Devlet bütçesiyle on yıllarca sürecek projeler, YİD ile 10 yılda bitti. Y ve Z kuşağı, genç yaşlarında birçok projeyi gördü ve nimetlerinden faydalanmaya başladı. Marmaray ile başlayan, Avrasya Tüneli, Osmangazi Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve İstanbul Havalimanı ile devam eden, Çanakkale Köprüsü ile taçlanan dev projeler, Türkiye’yi bölgesinde her anlamda güçlü bir üs konumuna getirdi.

Çanakkale Zaferi’nin 107’nci yıl dönümünde hizmete açılan 1915 Çanakkale Köprüsü, muhalefetin her fırsatta eleştirdiği (YİD) modelinin kazanımlarını bir defa daha hatırlattı. Devlet bütçesinden karşılanarak yapıldığında inşası belki on yıllarca sürecek projeler, YİD modeli sayesinde 3-6 yıl arasında bitti. Böylece bugünün Y ve Z kuşağı, bu kadar genç yaşlarında birçok projeyi bir arada gördü ve nimetlerinden de faydalanmaya başladı. Kamu-Özel İş Birliği (KÖİ) kapsamındaki söz konusu model uygulanmasa, yapım süreleri uzayacak ve gençler belki de ömürleri boyunca bu projeleri göremeyecekti. Çünkü bu yıl bile açıklanan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının bütçesi, 71 milyar lira… Yani yaklaşık 5 milyar dolar… Hayata geçirilen projelerin büyüklüğü ve maliyeti düşünüldüğünde de, bunların ancak YİD modeliyle yapılabileceği görülüyor. Birkaç yıl içinde kâr elde etmeye başlayacak projeler, belli bir süre sonra da devlete devredilecek ve uzun yıllar kullanılacak. O projelerden bazıları şöyle;

Avrupa Yakası’nda bulunan Halkalı ile Asya Yakası’nda bulunan Gebze ilçelerini kesintisiz ve yüksek kapasiteli banliyö demir yolu sistemiyle birbirine bağlamak amacıyla yapılan Marmaray projesinin yapımı 2004 yılında başladı. İlk etabı 29 Ekim 2013’te, ikinci etabı 12 Mart 2019’da hizmete giren Marmaray’ın yatırım bedeli, 8 milyar lira oldu. İstanbul Boğazı’nın altından Avrupa ile Asya arası yolculuk süresini 4 dakikaya indiren proje, 26 yıllık işletme süresinin sonunda devlete devredilecek.

Asya ve Avrupa Yakalarını deniz tabanının altından geçen bir kara yolu tüneli ile birbirine bağlayan ve 14,6 kilometrelik bir güzergâhı kapsayan Avrasya Tüneli’nin temeli, 26 Şubat 2011’de atıldı. 1 milyar 245 milyon dolara mal olan proje, 20 Aralık 2016’da, beş yıl gibi bir sürede tamamlanarak hizmete girdi. 2021 yılı sonuna kadar beş yıllık işletme döneminde 79 milyon defa kullanılan ve ülke ekonomisine 8,1 milyar liralık katkı sağlayan tünel, 25 yıllık işletme süresinin ardından 2040’ta kamuya devredilecek.

İnşasına 2014 başlanan ve dört yıl gibi kısa bir sürede tamamlanan İstanbul Havalimanı, 29 Ekim 2018’de hizmete sunuldu. Havalimanı, açılmasıyla, 10 milyar 247 milyon avro yatırım bedeli ve 25 yıllık işletme süresince idareye ödenecek 22 milyar 152 milyon avro + KDV kira bedeliyle, havacılık sektörüne toplamda 32 milyar 399 milyon avro kazandırmış oldu. Geçen yıl 36 milyon 988 bin yolcuya hizmet vererek, Avrupa’nın en yoğun havalimanı oldu. 2039 yılında kamunun olacak.

Yapımına 29 Mayıs 2013’te başlanan Boğaz’ın üçüncüsü Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve Kuzey Çevre Otoyolu projesi, üç yılda tamamlanarak 26 Ağustos 2016’da açıldı. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nün de dâhil olduğu Kuzey Marmara Otoyolu’nun 10 yıl 2 ay 20 günlük yatırım ve işletme süresi var. Toplamı 8,5 milyar liralık yatırım olan proje, 2024’te kamuya geçecek.

Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu projesi çerçevesinde İzmit Körfezi’ndeki Dilovası Dil Burnu ile Altınova Hersek Burnu arasında inşa edilen Osmangazi Köprüsü ile öne çıkan YİD projelerinden… Köprüyle birlikte 10,3 milyar dolara mal olan projede, Osmangazi Köprüsü 2016’da açıldı. Dünyanın dördüncü en uzun açıklıklı asma köprüsü olan Osmangazi Köprüsü’nü de içine alan yatırım, 2035 yılında kamunun olacak.

2020’de hizmet vermeye başladı. İşletme süresi 15 yıl 4 ay olan proje, 2035 yılında kamuya devredilecek. Otoyolla, yıllık 127 milyon 551 bin litre yakıt tasarrufu ve karbon emisyonunda 318 milyon 240 bin kilogram azalma sağlanıyor.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu “Küresel olarak altyapı yatırım ihtiyacı, 2040 yılına kadar toplam 94 trilyon dolara ulaşacak. O sebeple son 30 yılda kamu özel sektör iş birliği yöntemine ciddi eğilim söz konusu. Bugün 134 ülkede KÖİ modeli, farklı sektörlerde tercih ediliyor. Başta havalimanları olmak üzere, ulaştırma projelerindeki KÖİ projeleri büyük ilgi topluyor. İngiltere’den ve Fransa’dan sonra Avrupa’da en iyi performans sağlayan 3’üncü ülke Türkiye’dir. Hava yolu, kara yolu ve deniz yolu alanında KÖİ modeli ile yapılan yatırımlar incelendiğinde; 2024 yılında gelir gider dengesi başa baş noktaya gelecektir. 2025 yılından itibaren elde edeceğimiz gelirler, yapacağımız ödemelerin üzerinde olacaktır. Ulaştırma sektörü genel olarak değerlendirildiğinde, KÖİ modeli ile yapılan projeler net nakit akışı sağlayacak. Devletimiz ilave gelire kavuşmuş olacak” demişti.

Çanakkale Boğazı’nda Lâpseki ve Gelibolu ilçeleri arasında inşa edilen ve açılışı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapılan 1915 Çanakkale Köprüsü yoğun ilgi gördü. İlk hafta ücretsiz olan “Simgelerin Köprüsü” her iki yönden kullanılmaya başlandı. Özellikle ağır vasıta sürücülerinin yoğun ilgi gösterdiği köprüden çok sayıda araç kıtalar arası geçiş yaptı. Kamyon sürücüsü Bilal Ömürtaş “Ağır vasıta kullanıyoruz. Gemi sırasında saatlerce bekliyorduk. Şu anda ciddi kolaylık oldu, 5 dakikada karşıya geçtim. Gemi sırasında bekleme derdin yok, araç kuyrukları yok. Allah yapanlardan razı olsun” diye konuştu. İzmir’den Edirne yönüne gittiğini belirten Anıl Özyurt da “Köprü çok güzel ve konforlu. Gerçekten bir mühendislik harikası diyebilirim” ifadelerini kullandı. Ailesiyle köprüyü geçen Özlem Temel de, şöyle konuştu: Trafik yok, beklemek yok. Daha önce gemiyle 40 dakikadan fazla sadece yolculuk sürüyordu. Beklemeyi eklersen saatler alıyordu. Çok rahat bir yolculuk yaptık. Sekiz aylık bebeğimiz de bu köprünün güzelliğini görmüş oldu..