Tek taraflı fesih sadece Fransa’da

Cumhurbaşkanlığı sisteminde Cumhurbaşkanı ve Meclisin seçimlerin yenilenme kararı getirilmesinin sebebi nedir?
Parlamenter sistemde parlamentonun çatısı altında yasama ve yürütme bir arada bulunduğundan ve hükümet parlamentoya dayalı olarak şekillendiğinden, yapılan seçimler sonucunda hükümet kuramayan bir yasama tablosu oluştuğunda sistem kilitlenir. En son 7 Haziran – 1 Kasım süreci böyle bir durumun doğurabileceği olumsuz sonuçları bizlere göstermiştir. Başkanlık sistemlerinde ise ikisi ayrı ayrı seçimlerle belirlenen yasama ve yürütme otoriteleri arasında uzlaşma ile çözümlenemeyen bir anlaşmazlık ortaya çıktığında sistemin kilitlenmesi olasılığı bulunmaktadır. Dolayısıyla başkanlık sistemine geçişi öngören cumhurbaşkanlığı sisteminde de demokratik işleyişi güvenceye alacak şekilde kilitlenmeyi önleyici mekanizmaların oluşturulması son derece normaldir.

Yeni sistemde Cumhurbaşkanı istediği zaman meclisi feshedebilir deniliyor? Doğru mu?İşte yasama ve yürütme arasında ortaya çıkacak ciddi bir anlaşmazlığın kilitlenmeye yol açmaması için yeni sistemde getirilen mekanizmalardan biri seçimlerin karşılıklı ve eş zamanlı olarak yenilenmesidir. Düzenlemeye göre cumhurbaşkanı ve TBMM ayrı ayrı, seçimlerin yenilenmesine karar verebilecekler ve hangi makam seçimleri yenileme kararı alırsa alsın birlikte seçime gideceklerdir. Yani cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesi kararı alırsa, kendisi de seçime gidecek, Meclis seçimleri ile birlikte cumhurbaşkanlığı seçimleri de aynı tarihte yenilenecektir. Bunun tek taraflı bir fesih yetkisi vermediği açıktır.

Dünyada örnekleri var mı?
Tek taraflı fesih yetkisi için en iyi örneklerden biri Fransız sistemidir. Orada seçimli cumhurbaşkanı, hiçbir ön koşula tabi olmaksızın, sadece basit danışma prosedürlerini yerine getirdikten sonra Fransa Meclisini feshedebilmektedir. Fesih işleminde, fesih yapan makam görevinde kalırken, feshedilen organın görevine son verilmektedir. Oysa cumhurbaşkanlığı sisteminde böyle tek taraflı bir fesih yetkisi söz konusu değildir.

Seçimlerin yenilenmesi kararı istenildiği zaman alınabilir mi?
Öne sürülen argüman, cumhurbaşkanının tek adam olarak istediği zaman seçimleri yenileyebileceği, buna karşılık Meclisin seçimleri yenileme kararı alabilmesi için beşte üç oy çokluğu ile karar alabilmesinin bir eşitsizlik doğurduğudur. Bu tezi ileri sürenler yeni sistemde Anayasanın 101. Maddesine eklenen “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” hükmünü göz ardı ederek bu değerlendirmeyi yapmaktadırlar. Dolayısıyla cumhurbaşkanı seçimleri yenileme kararı verirse seçilme dönemlerinden birini kaybetmektedir. Bunun somut anlamı ilk görev döneminde seçimleri yenileme kararı verirse kalan süresinden vazgeçecek, ikinci döneminde böyle bir karar verirse seçimlere giremeyecek, görevden çekilmiş sayılacaktır. Burada amaçlanan cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesi kararı verebilmesi için ortada çok ciddi uzlaşmayla çözümlenemeyecek bir sorunun varlığı durumunda yenileme yetkisine başvurabilmesidir. Yeni çerçeve dönem kısıtlaması nedeniyle cumhurbaşkanını bu kararı alabilmesinde önemli ölçüde sınırlamaktadır.

Meclisin seçim yenilemesi için gerekçe nedir?
Meclisin böyle bir kararı alabilmesinin beşte üç gibi nitelikli bir çoğunluğa bağlanmış olmasının nedeni de aynı gerekçedir. Meclisin de seçimlerin yenilenmesi kararı alabilmesi, sorunun ancak seçimler yolu ile çözümleneceği konusunda bir görüş birliği sağlanması durumunda mümkün olacaktır. Seçimlerin yenilenmesi kararı kendi içinde getirdiği denge mekanizması yolu ile ileri sürülenin tersine yasama ve yürütmeyi uzlaşmaya yönlendirecek, ancak son noktada halkın iradesine başvurma seçeneğini sunarak kilitlenmenin aşılmasına yardımcı olacaktır.

Üçüncü dönem tartışmasının temelinde ne var?
Konu ile ilgili yapılan tartışmalarda madde metnindeki “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir” ifadesinden hareketle, örtülü olarak cumhurbaşkanının üçüncü bir dönem daha seçimlere girebilme yolunun açıldığı ileri sürülmektedir. Gerçekleşmesi son derece zor uç bir örnek üzerinden bu hükmün tartışılması, asıl nedeni gölgede bırakmaktadır. İleri sürülen görüşe göre bu ihtimalin gerçekleşebilmesi için; Cumhurbaşkanı ikinci dönem için seçilecek ve partisi aynı seçimlerde en az beşte üç oranında bir temsil ile (360 milletvekili) Meclis seçimlerini kazanacaktır. Üstelik seçimlerden birinci çıkan bu parti son derece disiplinli bir grup oluşturacaktır. “Kötü niyetli” cumhurbaşkanı kendi emri altındaki bu grup yolu ile seçimlerin yenilenmesi kararı aldırarak bir üçüncü dönem seçimlere girme hakkını garantileyecektir. Böyle bir öngörü ile madde düzenlenemeyeceği çok açıktır. 360 sayısına ulaşmanın zorluğu, ulaşılabilse bile bu sayının bile yenileme kararını garanti edemeyeceği ortadır.
Peki, Meclis’te 5/3 çoğunluk niçin aranıyor?
Meclisin, cumhurbaşkanının ikinci döneminde yenileme kararı alması durumunda, cumhurbaşkanının seçimlere girebilmesi, ileri sürülen görüşün tersine krizleri çözümlemek için getirilen bu mekanizmanın siyasi amaçlarla kullanılmasını önlemektir. Dönemi sona erecek cumhurbaşkanına karşı, kendi partisi dâhil, Mecliste oluşacak bir çoğunluğun seçimleri öne alması ihtimalini önlemek için bu koşullarda cumhurbaşkanına tekrar seçimlere girme hakkı tanınmaktadır. Aslında bu hüküm bile başlı başına dengeleyici bir mekanizma olarak sistem içinde işlev görecek niteliktedir.

KAYNAK : Yenişafak