Akdeniz’de gaz barışı… Tüm rotaların merkezinde Türkiye var

Savaş sebebiyle kuzeydeki gaz rezervleri ve hatlarının dünya için artık arz güvenliği kalmadı. Bu durumda Hazar, Orta Asya, Irak, BAE ve Doğu Akdeniz gazları devreye girecek. Türkiye, bütün bu hatların tam ortasında, oldukça stratejik bir konumda bulunuyor. Uzmanlar “Bütün rotalar Türkiye’den geçiyor. Türkiyesiz bir denklem mümkün değil. Doğu Akdeniz gazının TANAP’a dâhil olması mümkün olabilir. Bu durumda Türkiye, İsrail, Mısır ve hatta Rum Kesiminin de dâhil olduğu bir gaz ittifakı gündeme gelebilir” diyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dönüşü enerjiyle ilgili açıklamaları kamuoyunda büyük merak uyandırdı. Erdoğan, bölge ülkeleriyle oluşturulan yeni vizyonun, Türkiye’nin önüne yeni kapılar açacağını belirterek “Şu anda açıklamayacağım. İnşallah bu yaptığımız görüşmelerle, de çok daha farklı alanlar açılacak ve bunu duyduğunuzda ‘Bu da nereden çıktı’ diyeceksiniz” ifadelerini kullanmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sinyalini verdiği müjdenin ne olduğu tartışılırken, gözler enerjide yaşanması muhtemel gelişmelere çevrildi. Rusya-Ukrayna savaşının neden olduğu endişe nedeniyle Avrupa’nın tedarik için yeni rota arayışları yoğunlaşırken, akıllara alternatif kaynaklar ve güzergâhlar geldi. Avrupa’nın alternatif kaynak arayışında Azerbaycan, Irak ve Doğu Akdeniz bölgeleri öne çıktı. Türkiye de bu alternatifleri taşıma konusunda bugün en avantajlı ülke konumunda…

Uzmanlar “Yaptırımlar sebebiyle Kuzey Akım 1’den Avrupa’ya gaz tedarikinin gün geçtikçe azalması bekleniyor. Kuzey Akım 2 de zaten devreye alınmamıştı. Kuzeydeki gaz rezervleri ve hatlarının dünya için artık arz güvenliği bulunmuyor. Bu durumda Hazar, Orta Asya, Irak, BAE ve Doğu Akdeniz gazları devreye girecek. Türkiye, bütün bu hatların tam ortasında, oldukça stratejik bir konumda bulunuyor. Genel anlamda Ankara yönetiminin ilişkileri, denkleme dâhil olan ülkelerle iyi durumda. İsrail ile de son dönemde geliştirilen diyalogların katkısıyla ciddi bir yakınlaşma başladı. Doğu Akdeniz gazının boru hatlarıyla Anadolu’da TANAP’a dâhil olması mümkün olabilir. Bu durumda Türkiye, İsrail, Mısır ve hatta Güney Kıbrıs Rum Kesiminin de dâhil olduğu bir gaz ittifakı gündeme gelebilir. Kuzeydeki savaş, güneyde gaz dayanışmasından kaynaklanacak, kazan-kazan ilkesine dayalı kalıcı bir barış iklimini beraberinde getirebilir” görüşünü dile getiriyor.

TANAP merkezli Güney Gaz Koridoru’nun yapılacak yeni anlaşmalarla ve çekilecek yeni hatlarla genişlemesi, Türkiye üzerinden Avrupa’ya akacak gaz miktarının artması anlamına gelecek. Ülkesindeki doğalgaz rezervinin 2,6 trilyon metreküp olduğunu aktaran Azerbaycan Enerji Bakanı Perviz Şahbazov, bu miktarın komşularına ve Avrupa ülkelerine yeterli olduğuna dikkat çekmişti. Şahbazov “Güney Gaz Koridoru projesinin genişletilmesi kesinlikle başlayacak ve bu doğrultuda Avrupa ülkeleri, Balkan ülkeleri ve Doğu Avrupa ülkeleriyle diyalogdayız. Bu görüşmeler, Türkiye’nin katılımıyla gerçekleşecek” demişti. Ciddi gaz potansiyeli olduğu değerlendirilen Irak’taki gazın da alternatif pazarlara taşınmasında Türkiye öne çıkıyor. Diğer yandan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog bir araya gelmişti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, doğalgaz konusundaki temaslar için önümüzdeki ay İsrail’e gidecek. Muhtemel bir anlaşma ile, Türkiye, İsrail gazıyla da kaynak çeşitliliğini artıracak.

Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener “Alternatif kaynakların hepsi Türkiye üzerinden geçiyor. Ankara bu noktada ‘Benim politikalarımı kabul edeceksiniz’ diyebilir. Türkiye’nin tezleri masada daha da güçlendi. Türkiye, enerji denklemini artık kendi dış politikasıyla ilgili olarak lehine kullanabilir ve Batı’yı kendine daha fazla çekebilir” diye konuştu. Enerjide yapılacak muhtemel yeni anlaşmalarla Türkiye’nin bölgede çok önemli bir gaz ve petrol merkezi hâline gelebileceğine vurgu yapan Oğuzhan Akyener, şunları söyledi: İsrail ile yakınlaşma süreci başka kapılar açabilir. Doğu Akdeniz’deki keşifler ışığında şu an için İsrail’den 5 milyar metreküp civarında gaz gelebilir. Kıbrıs’ın güneyindeki keşiflerden de 20 milyar metreküp gelebilir. Doğu Akdeniz’in tamamındaki mevcut keşifler dâhilinde yıllık maksimum gaz üretim potansiyeli 25 milyar metreküp. Bunun dışında, Lübnan veya İsrail açıklarında yeni keşifler de yapılabilir. İşte orada yeni kapılar açılır. Böylece yeni keşiflerin anahtar ülkesi de Türkiye olabilir. Diğer taraftan gaz sıkıntısı sebebiyle AB; Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ı dizginlemiş olabilir. Bu denklemde çok yönlü ‘kazan-kazan’ ihtimalleri söz konusu.

Azerbaycan’da Güney Gaz Koridoru projesinin genişletilmesi halen görüşülüyor. Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nin (TANAP) kapasitesi 31 milyar metreküpe çıkacak şekilde yapıldı. Azerbaycan’ın üretim ve ihracat potansiyeli artacak. Tüm Avrupa’ya yetmez ama Azerbaycan şu anda yaptığı gaz ihracatının iki katına çıkabilir. İran, yatırım gelirse Güney Pars sahasından büyük üretim yapabilir ve 2050’lerde dünya piyasalarına 50 milyar metreküp verebilecek duruma gelebilir. Irak’ta da düzgün bir planlama yapılırsa ve Batı Türkiye’ye destek verirse, uzun vadede 50 milyar metreküpün üzerinde gaz gelebilir. Doğru yatırımlar yapılırsa Türkmenistan’ın bile mevcut ihracat potansiyeli 65 milyar metreküp artabilir. Bu durumda da Trans-Hazar Boru Hattı yapılır. Türk dünyası olarak elimizi çabuk tutarsak, tarihî bir fırsatı yakalarız.